"Công việc dịch đa ngữ có vẻ nhiều và thù lao trả cũng rất cao nhưng tại sao lại chẳng mấy ai đáp ứng được yêu cầu? Tại sao để giỏi được nhiều ngoại ngữ lại khó khăn đến vậy?". Những câu hỏi như thế này mỗi khi được hỏi tôi đều không dám trả lời vì sợ mang cái nhìn chủ quan của mình vào bài viết. Nhưng vì được hỏi nhiều nên tối nay xin mạn phép mọi người viết vài cái gạch đầu dòng về vấn đề này vậy. Bài viết chủ yếu áp dụng cho những người đã thành thạo một ngoại ngữ và đang tiến đến học ngoại ngữ thứ hai nhưng ai chưa biết gì mà có ý định học nhiều ngôn ngữ thì cũng có thể lấy làm tham khảo.
Nguyên nhân thứ nhất là do thiếu quyết tâm với ngoại ngữ thứ hai. Ở Việt Nam giỏi được một ngoại ngữ đã là khó. Ngoại ngữ là lĩnh vực mà khi muốn chinh phục thì ta cần phải có môi trường, điều này không phải bàn cãi. Việt Nam không giống các quốc gia Châu Âu, nơi mà các nước tiếp giáp đi lại tự do với nhau, các ngôn ngữ chung gốc La Tinh nên việc nói được tiếng của nhau với họ cũng không phải là chuyện đáng ngạc nhiên. Việc học ngoại ngữ ở Việt Nam còn khó khăn là do môi trường thực hành ít ỏi, học viên bị phụ thuộc nhiều vào trình độ của giáo viên, trong khi giáo viên thì mỗi người một kiểu. Học được một thứ tiếng đã tốn bao nhiêu thời gian, tiền bạc, công sức rồi. Tưởng tượng tới việc đem cái khối lượng ấy nhân lên gấp hai, gấp ba hay gấp nhiều lần thì chắc chẳng mấy ai làm nổi. Thực tế là rất nhiều người đã nản chí và bỏ cuộc khi bắt đầu ngoại ngữ thứ hai được một thời gian ngắn.
Nguyên nhân thứ hai là do tâm thế khi bắt đầu một ngoại ngữ mới. Thường khi đã thành thạo một ngoại ngữ nào đó thì người ta hay xuất hiện tâm lý tự hào vì đã dùng được ngoại ngữ đó. Sự tự hào này là rào cản cho việc học ngoại ngữ thứ hai vì khi đó tâm lý người ta không còn là tâm lý "không có gì để mất" nữa mà là "được thì được không thì thôi". Bản thân tôi khi học một ngoại ngữ mới tôi bao giờ cũng coi như mình đang học ngoại ngữ đầu tiên. Tiếp xúc với người giỏi ngoại ngữ đó tôi không bao giờ để lộ ra rằng mình biết các ngoại ngữ khác để tiện cho việc học hỏi. ("stay foolish" của Steve Jobs cũng là như vậy đó). Điều này giúp tôi giữ vững quyết tâm và ổn định tâm lý khi học.
Nguyên nhân thứ ba là sự xung khắc giữa các ngoại ngữ với nhau trong quá trình học. Bạn nào học Anh với Nhật chắc không lạ gì cái này. Nếu không cẩn thận thì thứ tiếng này có thể "đá" thứ tiếng kia khiến cho người học dễ nhầm lẫn, biến lợn lành thành lợn què. Thậm chí với các thứ tiếng giống nhau về từ vựng và ngữ pháp như Nhật với Hàn tưởng là sẽ hỗ trợ được cho nhau trong quá trình học nhưng thật ra lại dễ lẫn vào nhau. Chính vì vậy nên việc phân định rõ ràng ngoại ngữ mình đang học với ngoại ngữ mình đã biết là rất quan trọng. Để chúng trộn lẫn với nhau thì rốt cuộc cả hai sẽ cùng dở. Để làm được điều này cần phải luyện tập rất nhiều. Vậy nên lắm người thấy ngoại ngữ mới đang "phá hoại" ngoại ngữ cũ của mình thì quyết định bỏ luôn.
Nguyên nhân thứ tư là do đã "có tuổi" nên bị cuốn vào công việc và các mối quan hệ, dẫn đến việc không đầu tư đủ thời gian và sự tập trung cho ngoại ngữ mới. Đa phần sinh viên ra trường xong là cũng xong việc học. Đi làm về đã mệt rồi, lại phải đi chơi với anh chị em bạn bè, đồng nghiệp, người yêu, hoặc phải chăm sóc gia đình thì còn thời gian với sức lực đâu mà học. Điều này cũng dễ hiểu thôi. Để giỏi được nhiều ngoại ngữ thì bạn phải đánh đổi không chỉ thời gian công sức mà còn là cả cơ hội phát triển cho tương lai và các mối quan hệ xã hội. Bạn có dám mặc kệ sự ảnh hưởng của người thân và xã hội, hy sinh thời gian, tài chính và các mối quan hệ, đánh đổi vài năm không đi làm hoặc đi làm chút ít để dành thời gian ngồi học không? Trong khi bạn ở vào tình thế phải đi làm vì bạn phải nuôi bản thân và hỗ trợ gia đình, ở vào tâm lý không dám chắc có giỏi được (những) ngoại ngữ đó hay không và học chúng có ích gì cho tương lai hay không thì liệu bạn có dám đặt cược không?
Nguyên nhân thứ năm thì ai rơi vào hoàn cảnh như tôi chắc mới hiểu được. Đó là khó khăn trong việc duy trì các ngôn ngữ để chúng luôn ở trình độ tốt nhất. Bất kể lĩnh vực gì thì sự rơi vãi kiến thức sau một thời gian dài không sử dụng là điều tất yếu. Chính vì vậy nên mỗi ngày tôi đều phải dành thời gian ôn luyện các ngôn ngữ mà tôi biết để có rơi thì nhanh chóng nhặt lại. Chỉ riêng việc đọc báo (mỗi ngôn ngữ chọn ra 5 bài báo thuộc 5 lĩnh vực khác nhau để đọc mỗi ngày) thôi đã ngốn của tôi khá nhiều thời gian rồi. Sau đó còn là đọc tiểu thuyết, xem phim, nghe bản tin... để duy trì chúng và trau dồi một lượng từ vựng khổng lồ nên thời gian dành cho công việc của tôi rất ít ỏi. Nếu không kiên trì thì đã bỏ cuộc từ lâu rồi.
Tác giả 3T
Nguyên nhân thứ nhất là do thiếu quyết tâm với ngoại ngữ thứ hai. Ở Việt Nam giỏi được một ngoại ngữ đã là khó. Ngoại ngữ là lĩnh vực mà khi muốn chinh phục thì ta cần phải có môi trường, điều này không phải bàn cãi. Việt Nam không giống các quốc gia Châu Âu, nơi mà các nước tiếp giáp đi lại tự do với nhau, các ngôn ngữ chung gốc La Tinh nên việc nói được tiếng của nhau với họ cũng không phải là chuyện đáng ngạc nhiên. Việc học ngoại ngữ ở Việt Nam còn khó khăn là do môi trường thực hành ít ỏi, học viên bị phụ thuộc nhiều vào trình độ của giáo viên, trong khi giáo viên thì mỗi người một kiểu. Học được một thứ tiếng đã tốn bao nhiêu thời gian, tiền bạc, công sức rồi. Tưởng tượng tới việc đem cái khối lượng ấy nhân lên gấp hai, gấp ba hay gấp nhiều lần thì chắc chẳng mấy ai làm nổi. Thực tế là rất nhiều người đã nản chí và bỏ cuộc khi bắt đầu ngoại ngữ thứ hai được một thời gian ngắn.
Nguyên nhân thứ hai là do tâm thế khi bắt đầu một ngoại ngữ mới. Thường khi đã thành thạo một ngoại ngữ nào đó thì người ta hay xuất hiện tâm lý tự hào vì đã dùng được ngoại ngữ đó. Sự tự hào này là rào cản cho việc học ngoại ngữ thứ hai vì khi đó tâm lý người ta không còn là tâm lý "không có gì để mất" nữa mà là "được thì được không thì thôi". Bản thân tôi khi học một ngoại ngữ mới tôi bao giờ cũng coi như mình đang học ngoại ngữ đầu tiên. Tiếp xúc với người giỏi ngoại ngữ đó tôi không bao giờ để lộ ra rằng mình biết các ngoại ngữ khác để tiện cho việc học hỏi. ("stay foolish" của Steve Jobs cũng là như vậy đó). Điều này giúp tôi giữ vững quyết tâm và ổn định tâm lý khi học.
Nguyên nhân thứ ba là sự xung khắc giữa các ngoại ngữ với nhau trong quá trình học. Bạn nào học Anh với Nhật chắc không lạ gì cái này. Nếu không cẩn thận thì thứ tiếng này có thể "đá" thứ tiếng kia khiến cho người học dễ nhầm lẫn, biến lợn lành thành lợn què. Thậm chí với các thứ tiếng giống nhau về từ vựng và ngữ pháp như Nhật với Hàn tưởng là sẽ hỗ trợ được cho nhau trong quá trình học nhưng thật ra lại dễ lẫn vào nhau. Chính vì vậy nên việc phân định rõ ràng ngoại ngữ mình đang học với ngoại ngữ mình đã biết là rất quan trọng. Để chúng trộn lẫn với nhau thì rốt cuộc cả hai sẽ cùng dở. Để làm được điều này cần phải luyện tập rất nhiều. Vậy nên lắm người thấy ngoại ngữ mới đang "phá hoại" ngoại ngữ cũ của mình thì quyết định bỏ luôn.
Nguyên nhân thứ tư là do đã "có tuổi" nên bị cuốn vào công việc và các mối quan hệ, dẫn đến việc không đầu tư đủ thời gian và sự tập trung cho ngoại ngữ mới. Đa phần sinh viên ra trường xong là cũng xong việc học. Đi làm về đã mệt rồi, lại phải đi chơi với anh chị em bạn bè, đồng nghiệp, người yêu, hoặc phải chăm sóc gia đình thì còn thời gian với sức lực đâu mà học. Điều này cũng dễ hiểu thôi. Để giỏi được nhiều ngoại ngữ thì bạn phải đánh đổi không chỉ thời gian công sức mà còn là cả cơ hội phát triển cho tương lai và các mối quan hệ xã hội. Bạn có dám mặc kệ sự ảnh hưởng của người thân và xã hội, hy sinh thời gian, tài chính và các mối quan hệ, đánh đổi vài năm không đi làm hoặc đi làm chút ít để dành thời gian ngồi học không? Trong khi bạn ở vào tình thế phải đi làm vì bạn phải nuôi bản thân và hỗ trợ gia đình, ở vào tâm lý không dám chắc có giỏi được (những) ngoại ngữ đó hay không và học chúng có ích gì cho tương lai hay không thì liệu bạn có dám đặt cược không?
Nguyên nhân thứ năm thì ai rơi vào hoàn cảnh như tôi chắc mới hiểu được. Đó là khó khăn trong việc duy trì các ngôn ngữ để chúng luôn ở trình độ tốt nhất. Bất kể lĩnh vực gì thì sự rơi vãi kiến thức sau một thời gian dài không sử dụng là điều tất yếu. Chính vì vậy nên mỗi ngày tôi đều phải dành thời gian ôn luyện các ngôn ngữ mà tôi biết để có rơi thì nhanh chóng nhặt lại. Chỉ riêng việc đọc báo (mỗi ngôn ngữ chọn ra 5 bài báo thuộc 5 lĩnh vực khác nhau để đọc mỗi ngày) thôi đã ngốn của tôi khá nhiều thời gian rồi. Sau đó còn là đọc tiểu thuyết, xem phim, nghe bản tin... để duy trì chúng và trau dồi một lượng từ vựng khổng lồ nên thời gian dành cho công việc của tôi rất ít ỏi. Nếu không kiên trì thì đã bỏ cuộc từ lâu rồi.
Tác giả 3T
